ΚΟΖΑΝΗ

Η παρέλαση των καρναβαλιστών

Από τις πρωινές ακόμη ώρες όλος ο κόσμος ξεχύνεται στους δρόμους, στην πλατεία, παντού. Λαϊκά όργανα παίζουν αποκριάτικα τραγούδια και όλοι περιμένουν την ώρα για την παρέλαση του Καρνάβαλου.

Η εύθυμη διάθεση είναι διάχυτη παντού. Σε λίγο η Πανδώρα, που προηγείται, αναγγέλλει την έναρξη με αποκριάτικους σκοπούς και ειδικά με το γρήγορο, πηδηχτό και χαρούμενο "ΕΝΤΕΚΑ", που ζωντανεύει και τις πέτρες ακόμα με την εύθυμη μουσική του σε γρήγορο ρυθμό:

T' ήθελα και σ' αγαπούσα και δεν κάθουμαν καλά,

είχα ζάλη στο κεφάλι, δυο μαχαίρια στην καρδιά.

Κίνησα να' ρθω ένα βράδυ , μ' 'έπιασε ψιλή βροχή

το Θεό παρακαλούσα για σ' έβρω μοναχή…

Ένα - ένα κι αργά περνούν τα άρματα με πρώτο του βασιλιά καρνάβαλου. Ακολουθούν οι όμιλοι λαϊκών χορευτικών συγκροτημάτων, παιδικά τμήματα με τοπικές γραφικές στολές όλων των περιοχών του Νομού, όμιλοι καρναβαλιστών και παρέες ή μεμονωμένοι μασκαράδες.

Τα κεράσματα στην κεντρική πλατεία

Μετά την παρέλαση των καρναβαλιών ο κόσμος ξεχύνεται ελεύθερα πια στους δρόμους. Κορίτσια της Κοζάνης προσφέρουν κοζανίτικο κοκκινέλι από μεγάλες γεμάτες βαρέλες, νόστιμους κεφτέδες και τα περίφημα κοζανίτικα κιχιά. Παράλληλα ανάβει στην Πλατεία ο ΦΑΝΟΣ του Δήμου, γύρω από τον οποίο ο Δήμαρχος και οι επίσημοι καλεσμένοι του, στήνουν χορό.

Η συγχώρεση στον Εσπερινό

Όταν ο ήλιος πάει να βασιλέψει σημαίνουν οι καμπάνες του "Παππού" τ' Αϊ-Νικόλα και καλούν τους πιστούς να πάνε στον εσπερινό. Άντρες, γυναίκες και παιδιά πλημμυρίζουν την εκκλησία. Έρχεται η Μεγάλη Σαρακοστή και θέλουν να μπουν σ' αυτήν να προσευχηθούν και να βγουν αγαπημένοι κι απαλλαγμένοι από κάθε τι που μπορεί να 'χει βαρύνει τις σχέσεις με τον πλησίον.

Η συγχώρεση στο σπίτι

Στις οικογένειες που διατηρούν ακόμη τα έθιμα και τις παραδόσεις και υπάρχει ο πατροπαράδοτος σεβασμός, όταν στρωθεί το αποκριάτικο βραδινό τραπέζι στο σπίτι, σύμφωνα με την παλιά συνήθεια, θα "Σχωρεθούν γονείς, παιδιά κι εγγόνια μεταξύ τους ", πριν κάνουν το σταυρό τους κι αρχίσουν να τρώνε. Οι μικρότεροι, νύφες, παιδιά κι εγγόνια, κάνοντας «γονυκλισιά» (μετάνοια) φιλούν το χέρι των γεροντότερων και ζητούν συγχώρεση για τυχόν παραπτώματά τους κι εκείνοι τους δίνουν την ευχή απαντώντας: "Σ'χουρημένα μ’ καλή Σαρακοστή κι τ'χρον' καλύτερα".

Το δείπνο και ο χάσκας

Παλιά μετά τη συγχώρεση και το πλούσιο φαγοπότι της οικογένειας στον ομορφοστολισμένο "Σουφρά" της εποχής εκείνης, γύρω από το οποίο κάθονταν όλοι σταυροπόδι, ακολουθούσε ο "Χάσκας". Η λέξη παράγεται από το χάσκω, που σημαίνει ανοίγω υπερβολικά το στόμα. Είναι ο χάσκας ένα διασκεδαστικό παιγνίδι. Στην άκρη του πλάστη των φύλλων της πίττας, δένεται μια λεπτή κερωμένη κλωστή, που στην άλλη άκρη της είναι δεμένο ένα ξεφλουδισμένο, βρασμένο αυγό ή ένα κομμάτι χαλβάς.

Ο κλώστης συμβολίζει, κατά το έθιμο, τον πλάστη του ανθρώπου, το Θεό, και η κλωστή το νήμα της ζωής του ανθρώπου. Όλοι οι παρακαθήμενοι στο τραπέζι με τα χέρια πίσω τους για να μην μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν και το στόμα ανοικτό περιμένουν τη σειρά τους. Ο αρχηγός του σπιτιού αρχίζει από τον μικρότερο στο μεγαλύτερο να κατευθύνει το αυγό, αιωρώντας το σχοινί, στο ανοιχτό στόμα αυτού που περιμένει να το χάψει.

Τρώγοντας το αυγό του Χάσκα έδιναν φωτιά στην κερωμένη κλωστή μετρώντας κατά τη διάρκεια του καψίματος για να διαπιστώσουν πόσα χρόνια θα ζούσε ο νοικοκύρης του σπιτιού. Αν η κλωστή καιγόταν ολόκληρη το θεωρούσαν ως καλό οιωνό και η χρονιά για το σπίτι θα ήταν ευτυχισμένη. Τα τσόφλια των αυγών του Χάσκα τα έριχνε κρυφά ένας νεαρός στις εξώπορτες της γειτονιάς για να φύγουν οι ενοχλητικοί ψύλλοι από το σπίτι τους και να πάνε στους γειτόνους.

Οι φανοί

Το βράδυ, γύρω στις 8.00, ανάβουν οι φανοί σ' όλες τις συνοικίες της Κοζάνης κι αρχίζει το γλέντι που κρατάει ως τα χαράματα της Δευτέρας.

Στο Φανό ο αρχηγός της κάθε γειτονιάς ανάβει τη φωτιά στο βωμό και σε λίγο η μυρουδιά του ρετσινιού που καίγεται απλώνεται παντού. Με κρασί από τη βαρέλα και εκλεκτούς μεζέδες κερνιούνται όλοι στην παρέα, μαζί και οι επισκέπτες, κι ανταλλάσσονται ευχές. Κι ο χορός αρχίζει με κύκλο γύρω από το βωμό. Στο χορό παίρνουν μέρος άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικίας, άλλοι μεταμφιεσμένοι κι άλλοι στα γιορτινά ντυμένοι. Ο τραγουδιστής είναι ο πρώτος στο χορό και μπαίνει "στην κορυφή". Αυτός θα τραγουδήσει και απ' τα πρωτότυπα τραγούδια που θα πει, θα εξαρτηθεί τελικά η προσπάθεια της γειτονιάς ν' αναδείξει το Φανό της σαν τον καλύτερο της χρονιάς.

Χριστίνα Ρούμπα

Κατασκευή ιστοσελίδας Γιάννης Ανδρεάδης
Copyright ^© 2003